Polska droga Fiata

W połowie lat 60. przedzielajàca Europ´ „˝elazna kurtyna” zacz´ła rdzewieç. Ulegajà odpr´˝eniu kontak- ty polityczne mi´dzy Wschodem a Zachodem, chocia˝ w 1968 r. zakłóci je powa˝nie interwencja wojsk Ukła- du Warszawskiego w Czechosłowacji, kładàc kres pró- bom stworzenia tam „socjalizmu z ludzkà twarzà”. Po- st´pujàce odpr´˝enie najbardziej widaç w stosunkach gospodarczych. Coraz cz´Êciej dochodzi do współpra- cy mi´dzy krajami Europy Zachodniej i RWPG, zrze- szajàcej kraje znajdujàce si´ pod wpływem Zwiàzku Radzieckiego. Znacznà rol´ odgrywa tutaj przemysł motoryzacyjny. Podpisana w 1966 r. umowa Fiata z rzàdem radzieckim na budow´ nad Wołgà wielkiego kompleksu przemysłowego WAZ, który ma wytwa- rzaç 660 tys. samochodów rocznie, nazywana jest „kontraktem stulecia”. Nie jest wykluczone, ˝e miały w tym swój udział doÊwiadczenia polskiego kontraktu z Fiatem z 1965 r. Rozmiary przedsi´wzi´cia włosko-radzieckiego wy- kraczały poza ramy jakiejkolwiek umowy w historii przemysłu motoryzacyjnego. Dla złagodzenia zgrzytu ideologicznego fabryka miała powstaç w mieÊcie na- zwanym Togliatti – dla uczczenia przywódcy włoskich komunistów. Na to wydarzenie nale˝ało patrzeç jeszcze z innej strony. Radziecki minister przemysłu maszyno- wego Tarasow oraz prezes Fiata – Valletta, składajàc swój podpis na dokumencie dawali przykład, ˝e wiàza- nie si´ z kapitalistami nie jest grzechem ideologicznym, za jaki było uznawane jeszcze do niedawna. Wpływ Moskwy na inne stolice bloku „bratnich krajów socjalistycznych” był decydujàcy. Skoro By the mid 60’s, the “iron curtain” dividing Europe was going rusty. Europe entered a period of East – West dòtante, interrupted briefly by the Warsaw Pact invasion of Czechoslovakia in 1968 to wipe out any attempts at creating socialism with a human face. Economic relations best attest to the thaw in politics: West European countries didn’t shy away from working with COMECON whose membership included client-states of the Soviet Union. Automotive industry played a major role in the process. Under an agreement concluded by Fiat and the Soviet government in 1966 and soon nicknamed “contract of the century”, construction began on a large industrial complex by the Volga River, the WAZ, with a capacity of 660,000 cars a year. Quite possibly, the project took advantage of the experience gained from a 1965 Polish contract with Fiat. The scale of the Italian-Soviet venture went beyond the scope of any automotive contract ever signed. To mollify ideology zealots, they put the complex in the town of Togliatti, named after a leader of Italian communists. The contract was also significant for another reason: by putting their signatures to the document, Soviet Engineering Industry Minister Tarasow and Fiat President Valletta proclaimed that interacting with capitalists did not carry the stigma of an ideological sin any more. Moscow’s example had a decisive influence on other capitals of “brotherly socialist states”. If the Big Brother abolished the taboo, the Minor Brothers could begin thinking more audaciously. Such was the case in Poland where automotive industry management was slowly 40