Polska droga Fiata

A Broken Contract The new Passenger Car Plant, or FSO, just like its pre-war predecessor, was erected in Warsaw, east of the Vistula River; but unlike the old plant which used to operate in Terespolska Street, the new site was located in ˚eraƒ, a district in the northern part of the city. The contract provided, among others, for developing a construction and technology design, complete engineering documentation, assistance with startup and purchase of necessary machinery and equipment valued roughly at $2 – 2.5 million. Construction started before the end of the year and the schedule called for the first car to be ready in three years, i. e. by spring 1951. The ˚eraƒ Plant was designed to make 10,000 cars a year, with an option to double the output. The contract contained exceptionally liberal terms: Fiat waived royalties for the license and fees for the documentation and patents. Certain provisions of the contract offer a glimpse into the Polish market situation at the time and some rather specific requests put forth by the Italian personnel. Poland promised to allow duty-free imports of selected foods so that Italian workers would not have to endure a steady diet of pork chops and cabbage. Wine topped the list of the groceries, followed by olive oil, Parmesan cheese, citrus fruit, and corn flour for making a favorite Piemontese dish – polenta. First problems appeared in the spring of 1949. The Polish party fell in arrears, inviting numerous nervous inquiries from Turin. We have no documents to help us find out what exactly led to the cancellation of skazani wyłàcznie na kotlety schabowe z kapustà. Na pierwszym wi´c miejscu znalazło si´ wino, potem oliwa z oliwek, ser parmezan, owoce cytrusowe, a tak- ˝e màka kukurydziana do przyrzàdzania polenty – ty- powego przysmaku piemonckiego. Pierwsze trudnoÊci zacz´ły si´ wiosnà 1949 r. Stro- na polska nie wywiàzała si´ ze zobowiàzaƒ płatniczych, co stało si´ przyczynà licznych interwencji z Turynu. Jak doszło do zerwania umowy – trudno dzisiaj ustaliç z powodu braku dokumentów. Nastàpiło to ju˝ w 1949 r., a najwa˝niejszà z przyczyn było zaostrzenie si´ zim- nowojennych nastrojów. Polska wkraczała w okres bł´- dów i wypaczeƒ, przerwany dopiero wydarzeniami paê- dziernika 1956 r., które poło˝yły kres polskiej wersji stalinizmu. WÊród emerytowanych pracowników Fiata utrzymuje si´ wersja o rzekomej interwencji marszałka Rokossowskiego, który miał doprowadziç do zerwania kontraktu zaraz po swoim przyjeêdzie z Moskwy do Warszawy w charakterze ministra obrony narodowej. Niezale˝nie od tego, komu przypisaç decyzj´ koƒczà- cà współprac´ z Fiatem, było mało prawdopodobne, aby podobny zwiàzek mógł mieç przyszłoÊç w kraju, w któ- rym wszystko, co pochodziło zza ˝elaznej kurtyny, pachniało „imperializmem amerykaƒskim”. Samochód osobowy wyprodukowany z pomocà „kapitalistów”, nie mieÊcił si´ w obowiàzujàcej wówczas logice politycznej. Podobno odszkodowanie za zerwanà umow´ Polska spłaciła w´glem. Na szcz´Êcie było go pod dostatkiem, a Włosi potrzebowali paliwa do swych elektrowni. Tak zakoƒczył si´, trwajàcy niewiele dłu˝ej ni˝ rok, epizod współpracy z turyƒskim koncernem. Zaprojektowane 23 Nową fabrykę zlokalizowano na Żeraniu The new plant in Żerań